Czy prawo zdąży nadążyć za dynamicznym rozwojem technologii? To pytanie nurtuje nie tylko naukowców w Polsce, ale także prawników na całym świecie. Obecnie obserwujemy bezprecedensowy rozwój sztucznej inteligencji (SI) oraz technologii, które wpływają na społeczeństwo, gospodarkę i nasze codzienne życie. W obliczu tych zmian, wielu prawników postuluje o pilną reformę systemów prawnych, aby mogły skutecznie reagować na nowe wyzwania.

Prof. Sławomir Tkacz z Uniwersytetu Śląskiego, jeden z redaktorów książki „Prawo a nowe technologie”, podkreślił, że rzeczywistość staje się coraz bardziej oderwana od regulacji prawnych. Jego porównanie nauk prawnych do endemitów budzi niepokój — takie grupy są zagrożone i wymagają szczególnej opieki, by przetrwały w zmieniającym się świecie.

„Rzeczywistość pozaprawna już teraz zadaje pytania, na które prawo nie ma odpowiedzi. To kwestia czasu, kiedy nasze obecne systemy prawne mogą przestać być stosowane” – alarmuje prof. Tkacz. Przypomina, że regulacje prawne powinny odpowiadać na wyzwania, a ich ignorowanie może podważyć zaufanie do porządku prawnego.

Jednym z kroków w stronę adaptacji do tych wyzwań jest nowa dyrektywa przyjęta przez Europarlament w 2023 roku dotycząca sztucznej inteligencji (AI Act). Wprowadza ona zakazy dotyczące pewnych zastosowań SI, które mogłyby naruszać prawa obywateli. Zgodnie z nowymi regulacjami, nielegalne będzie między innymi stosowanie biometrycznych systemów klasyfikacji lub rozpoznawanie emocji w miejscach pracy i edukacji. Te zmiany są niezbędne, by chronić prywatność obywateli i ich prawa.

Polscy naukowcy, szczególnie młodsze pokolenie, angażują się w badania nad rozwojem technologii oraz ich implikacjami prawnymi. Publikacja „Prawo a nowoczesność. Wyzwania – problemy – nadzieje” zawiera prace doktorantów z różnych uczelni, które dotyczą tematów takich jak zmiany klimatu, cyberbezpieczeństwo czy etyka w kontekście nowych technologii.

Tempo zmian technologicznych bez wątpienia przewyższa tempo tworzenia nowych przepisów prawnych. Prof. Kinga Flaga-Gieruszyńska z Uniwersytetu Szczecińskiego zwraca uwagę na konieczność pilnego uregulowania kwestii związanych z odpowiedzialnością za działania autonomicznych systemów, takich jak pojazdy bezzałogowe.

„Musimy zdefiniować status prawny sztucznej inteligencji. Kto jest odpowiedzialny, gdy coś pójdzie nie tak? Twórcy, użytkownicy, a może sama technologia?” - pyta prof. Flaga-Gieruszyńska. To ważne zagadnienie, które wymaga nie tylko rozwiązań prawnych, ale także etycznych, z uwagi na konieczność przeciwdziałania dyskryminacji w dostępie do technologii.

Polskie uczelnie reagują na te potrzeby, oferując programy studiów z zakresu prawa nowych technologii, co może przyczynić się do lepszego przygotowania przyszłych prawników na wyzwania, które niesie ze sobą rozwój SI i innych innowacyjnych technologii. Zmiany w prawie są zatem nie tylko kwestią pilności, ale także odpowiedzialności za przyszłość naszego społeczeństwa.