Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Siemens şirketinin Akkuyu Nükleer Güç Santrali (NGS) için gerekli parçaları geciktirmesinin projeyi aksattığını duyurmasının ardından, Almanya merkezli şirketten yanıt geldi.

Santralin önemli tedarikçilerinden biri olan Siemens Energy, DW Türkçe'ye yaptığı açıklamada, bazı ekipmanları uzun süre önce teslim ettiklerini vurgularken, yaklaşık bir yıldır Akkuyu için öngörülen teslimatların yapılamadığını belirtti. Şirket, gerekli ihracat ve gümrük izinlerinin verilmediğini kaydetti. Siemens Energy sözcüsü, "Elbette biz de şirket olarak ihracata yönelik kurallara uymakla yükümlüyüz" diyerek federal hükümete işaret etti.

Bakan Bayraktar, Anadolu Ajansı'na yaptığı açıklamada, teslimattaki gecikmenin projeyi birkaç ay geciktirdiğini belirterek bunun sorumluluğunun Siemens'te olduğunu ifade etti.

Almanya'da ihracat izinlerini Federal Ekonomi ve İklim Koruma Bakanlığı'na bağlı Ekonomi ve İhracat Kontrolü Dairesi veriyor. Rusya'nın Ukrayna'ya saldırarak savaş başlatmasının ardından Rus özel ve tüzel kişilerle bağlantılı ihracatlar sıkı denetime tabi tutuluyor.

Siemens Energy, DW Türkçe’nin, şimdiye dek hangi ekipmanların teslimatının yapıldığını ve hangilerinin yapılamadığını, ihracat izni verilmemesinin nedenleri ile bunun Rusya’ya yönelik yaptırımlarla bağını sorduğu sorulara cevap vermekten kaçındı.

Bakan Bayraktar, Siemens tarafından hala depolarında bekletilen teslim edilmesi gereken nükleer ada ile ilgili ekipmanların bulunduğunu ifade etti. "Elektriğin iletimini sağlayan şant sahasında kullanılan ekipmanlar. İnşaatı yavaşlatma etkisi var maalesef. Birkaç ay geciktirme etkisi olabilecek bir şey" diye konuştu.

Enerji Bakanlığı'ndan geçen yıl yapılan açıklamada, 29 Ekim 2024 tarihinde Akkuyu'daki dört reaktörden ilkinin devreye girmesinin hedeflendiği belirtilmişti. Bayraktar, önceki gün yaptığı açıklamada ise söz konusu reaktörün inşaatının %90 oranında tamamlandığını duyurmuştu.

Bakan ayrıca, Siemens Energy'nin gecikmeyle ilgili izahat sağlayamadığını vurgulayarak, Almanya'ya yaptıkları taahhütlere rağmen teslimat izni çıkmamasına tepki gösterdi: "Bu konuda firmanın mutlaka bir bedel ödemesi lazım. Özellikle Türkiye piyasasında bu kadar güçlü bir varlığı olan bir firmanın, yani burada amaç Rusya’ya yaptırım uygulamaksa, bundan etkilenen ciddi anlamda Türkiye de var. Burada Türkiye zarar görüyor. Türkiye'deki proje zarar görüyor. Bu ekipmanın Türkiye'de kullanılacağına dair her türlü garanti verilmiş durumda."

Bakan, yaşanan sorunun arkasındaki nedenin siyasi olduğunu eleştirirken, Rusya'nın ticaret yaptığı diğer ülkelere dikkat çekti. "Batılı ülkeler de var, Doğu'da da ülkeler var. O ülkeler de o zaman Rusya’nın gelir kazanmasına katkı sağlıyorlar. O zaman o ülkelerle de Almanya’nın bütün ticaretini kesmesi lazım. Örneğin Hindistan'la hiç ticari faaliyet yapmaması lazım" diyen Bayraktar, Berlin'in izlediği politikanın tutarsız olduğunu kaydetti.

Akkuyu NGS, dünyada "Yap-Sahip Ol-İşlet" modeline göre gerçekleştirilen ilk nükleer güç santrali projesi olma niteliğini taşıyor. Türkiye'nin ilk nükleer enerji santrali olarak lanse edilen santralin %100 hissesi Rus devlet şirketi Rosatom'a ait. Bu nedenle santral, Türkiye'nin enerjide siyasi olarak Rusya’ya bağımlılığını arttıracağı yönünde uzun zamandır eleştiriliyor.

Türkiye, 2010 yılında Rusya ile yaptığı anlaşma gereği 15 yıl boyunca Akkuyu Nükleer Güç Santrali'nde üretilecek elektriğin %50'sini, kilovat saatini 12.35 cent’ten alma garantisi verdi. Üretim 15 yılda 285 milyar kilovatsaati bulacak. Bu elektrik karşılığında Rusya’ya toplam 35,2 milyar dolar ödenecek. Bu rakam bugünkü dolar kuruyla yaklaşık 1 trilyon 195 milyar liraya denk geliyor.

Rosatom ile yapılan anlaşmaya göre atıkların bertaraf edilmesini de Türkiye üstlendi. Çıkarılan plütonyum Rusya'da kalacak, nükleer atık ise Türkiye'ye geri gönderilecek.

Avrupa Birliği, Ukrayna'ya savaş başlatan Rusya’ya yönelik şimdiye dek petrolden sıvı gaza, elmastan enerji ve teknolojiye pek çok alanı kapsayan 14 yaptırım paketini kabul etti. Siemens Energy'nin bu yaptırımlar kapsamında Rus devlet şirketi Rosatom'a ait olan Akkuyu'ya teslimatlarını yapamadığı ise belirsiz.

Siemens Energy'nin Türkiye'ye teslim etmediği ekipmanlar nedeniyle projede birkaç aylık bir gecikme söz konusu olurken, Bakan Bayraktar gerekli malzemeler için alternatiflerin bulunduğunu belirtti. "Yapımı üstlenmiş olan Rus şirket Rosatom, bu ürünle alakalı alternatif siparişini Çin'e vermiş durumda. Ürün oradan gelecek. Bu vazgeçilmez bir ürün değil. Ama ciddi anlamda gecikmeye sebebiyet verdiği için bununla ilgili mutlaka bir karşılığı olacaktır" diyerek Siemens Energy’ye olası yaptırımlara işaret etti fakat detay vermedi.

Rosatom’un Genel Direktörü Alexey Likhachev, Temmuz ayında yaptığı bir açıklamada Akkuyu'daki gecikmeden Amerikalıları sorumlu tutarak, "25 milyar dolarlık proje için öngördüğümüz paraya el koydular" ifadelerini kullanmıştı.

Akkuyu NGS’nin dört reaktöründen her biri 1200 MW gücünde olacak şekilde planlanıyor. Santral, 4800 MW toplam güce sahip olacak. Temeli 2018 yılında atılan Akkuyu, inşaatı devam ederken Mayıs 2023'te Rusya'dan ilk nükleer yakıtı almasıyla "nükleer tesis" statüsü kazandı. Aralık 2023'te ise birinci reaktöre işletme izni verildi. Şirket yetkililerine göre santralin ilk reaktörünün 2025 veya 2026 yılında devreye alınması planlanıyor.

Akkuyu NGS’nin çevresel riskler konusunda da tartışmalara neden olduğu biliniyor. Çevre ve iklim konusunda çalışan uzmanlar, bazen deprem riski altında bulunan Kuzey Anadolu Fay Hattı üzerinde olan santralin bu kaygıları artırdığına dikkat çekiyor. Ayrıca santralin soğutma suyunun, küresel ısınma etkisiyle sıcaklığı yükselen Akdeniz'den alınacak olması da sadece Türkiye için değil, tüm Akdeniz havzası açısından bir risk oluşturuyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Temmuz ayında Washington’da düzenlenen NATO’nun 75. yıl dönümü kutlamaları çerçevesinde yaptığı temaslarda, Almanya Başbakanı Olaf Scholz ile görüşerek Akkuyu'daki sıkıntıya dair Siemens'in teslimat yükümlülüğünü hatırlattığı ifade edildi.