Od starożytnych filozofów do neuronauki, ludzkość od wieków próbuje zrozumieć naturę świadomości i poczucia „ja”. Platon i Arystoteles zastanawiali się nad duszą i tożsamością, a Kartezjusz oddzielił umysł od materii w swoim słynnym stwierdzeniu „Myślę, więc jestem”. Dziś nowe badania w dziedzinie pamięci komórkowej stawiają kolejne pytania na temat związku między naszym mózgiem a ciałem.

Przykładem jest firma Alcor, znana z kriokonserwacji, która zamraża ciała zmarłych osób w nadziei na przyszłe przywrócenie ich do życia poprzez przeszczepy mózgów. Jej wizja to futurystyczna teoria, według której cała nasza osobowość zlokalizowana jest w mózgu. Ale co, jeśli to założenie jest błędne? Coraz więcej badań sugeruje, że nasze ciało może być bardziej istotne w określaniu, kim jesteśmy, niż wcześniej sądzono.

Ciało jako nośnik wspomnień

Nowe odkrycia, które ukazały się w czasopiśmie Nature Communications, ujawniają, że komórki nieneuronalne (spoza mózgu) potrafią identyfikować chemiczne wzorce i tworzyć trwałe ślady doświadczeń. To oznacza, że proces zapamiętywania nie ogranicza się jedynie do neuronów.

Naukowcy zaobserwowali, że komórki te uczą się najskuteczniej poprzez tzw. uczenie w odstępach czasu, co jest znane z psychologii jako skuteczniejsza technika niż intensywne wkuwanie. Choć nie wiadomo dokładnie, jakie informacje te komórki przechowują, wyniki sugerują, że nasze ciało jest aktywne w procesach pamięciowych.

Psycholog Paul Thagard zauważa, że mózg jest kluczowy w procesie pamiętania, ale nie jest to jedyny element. „Nasze wspomnienia mogą być w ciele” – mówi.

Pamięć komórkowa zakorzeniona w sercu?

Interesujące są także wyniki badań w dziedzinie medycyny transplantacyjnej, które pokazują, że niektórzy biorcy przeszczepów, szczególnie serc, zauważają po operacji zmiany w osobowości, przyzwyczajeniach czy upodobaniach. Osoby, które wcześniej nie tolerowały ostrego jedzenia, nagle zaczynają je lubić. Takie relacje, choć często anegdotyczne, mogą sugerować aktywność pamięci komórkowej.

Ciekawe jest, że tego typu zmiany występują aż u 89% pacjentów po przeszczepach! Kiedy nasza osobowość i pamięć mogą być wbudowane w nasze ciała, pojawia się pytanie - czy "ja" jest sumą wspomnień, emocji i doświadczeń zmysłowych?

Koncepcja „ucieleśnionego umysłu” mówi, że umysł i ciało są ze sobą ściśle powiązane. Myśli, emocje i decyzje są kształtowane przez interakcje ciała ze światem. Iluzja gumowej ręki to jeden z przykładów tego, jak ciało wpływa na nasze odczucia tożsamości. W przypadku przeszczepów, gdzie pamięć może być związana z obcymi organami, idea cyfrowego „przeniesienia umysłu” może stać pod znakiem zapytania.

Nowe odkrycia na temat pamięci komórkowej rzucają nowe światło na pytania dotyczące związku między ciałem, mózgiem i umysłem, powodując, że zastanawiamy się, kim naprawdę jesteśmy. Z każdym badaniem staje się coraz jaśniejsze, że powinny być traktowane jako jeden zintegrowany system, nie jako oddzielne byty.