Zgodnie z obowiązującymi przepisami, samorządy w Polsce są zobowiązane do konsultacji z Wodami Polskimi przed uchwaleniem planów zagospodarowania terenów przy rzekach. Jednak według raportu Najwyższej Izby Kontroli (NIK), opublikowanego w kwietniu 2023 roku, wiele gmin nie tylko zignorowało zalecenia Wód Polskich, ale także dostarczyło inwestorom niekompletnych informacji dotyczących zagrożenia powodziowego w okolicach planowanych inwestycji. Ta sytuacja stawia pod znakiem zapytania bezpieczeństwo mieszkańców i ich nieruchomości w rejonach, które są najbardziej narażone na powodzie.

Z raportu wynika, że w dziewięciu badanych gminach doszło do złamania przepisów prawa wodnego. Samorządy nie skonsultowały projektów lokalnych planów zagospodarowania przestrzennego z Wodami Polskimi, co doprowadziło do tworzenia nieodpowiednich warunków zabudowy na terenach zalewowych. Kontrola nie objęła jednak gmin z Dolnego Śląska i Opolszczyzny, co sugeruje, że sytuacja może być jeszcze gorsza, niż wskazują wyniki NIK.

Nie można jednak całkowicie obarczać odpowiedzialnością samorządów. Również Wody Polskie zawiodły, wydając pozytywne decyzje w większości przypadków, które dotyczyły zabudowy na terenach zalewowych w latach 2018-2021. Ze 19 tysięcy wydanych decyzji aż 90% kończyło się zgodą na inwestycje, co rodzi wątpliwości dotyczące rzetelności oceny zagrożeń rzeczywistych związanych z budową w takich rejonach.

Grzegorz Kubalski, zastępca dyrektora biura Związku Powiatów Polskich, podkreśla, że raport NIK nie pokazuje pełnego obrazu sytuacji, ponieważ sprawdzone zostały tylko wybrane gminy. Wskazuje także na konieczność większej odpowiedzialności nie tylko ze strony samorządów, ale także inwestorów, którzy powinni być świadomi ryzyk związanych z budową na terenach zalewowych.

NIK potwierdził również, że 14 z 16 kontrolowanych gmin opracowało plany operacyjne mające na celu zapobieganie powodziom. Mimo to, brak jasnych wytycznych prawnych co do wymagań dotyczących tych planów oraz ich aktualizacji stwarza poważne luki w systemie zarządzania ryzykiem powodziowym.

Sytuacja związana z budowami na terenach zalewowych w Polsce jest alarmująca. Czy w obliczu rosnącego ryzyka powodzi, władze w końcu podejmą odpowiednie kroki, aby zabezpieczyć mieszkańców i ich mienie? Kiedy nauczymy się uczyć na błędach przeszłości?