- Nie pozwolę, aby w Polsce wykorzystywano trudną historię w politycznych grach, ale będę pracował na rzecz systemowego rozwiązania - zadeklarował premier Donald Tusk podczas spotkania z prezydentem Ukrainy, Wołodymyrem Zełeńskim. Podziękował również stronie ukraińskiej za zrozumienie potrzeby rodzin polskich ofiar zbrodni wołyńskiej w kwestii pochówku ich bliskich. Kwestia ekshumacji polskich ofiar zbrodni wołyńskiej, dokonanej przez UPA, była jednym z kluczowych tematów rozmów liderów obu państw.

Premier zauważył, że: "To, że rozumiemy się, że zaczynamy rozmawiać wspólnym językiem, zasługuje na miano przełomu". Podkreślił, że kluczowy jest język konkretów, a nie sentymentów. Wyraził wdzięczność, że Ukraina znalazła miejsce w swoich sercach na tę trudną sprawę, co daje nadzieję na dalsze działania.

Sprawa ekshumacji ma swoje korzenie w wiosce Pużniki na Podolu, gdzie Fundacja Wolność i Niepodległość wcześniej prowadziła prace poszukiwawcze. Prace nad poszukiwaniami ofiar zbrodni wołyńskiej zaczęły się w czerwcu 2022 roku, a w kwietniu 2023 roku uzyskano zgodę na prowadzenie poszukiwań.

Choć ustalenie zgody na ekshumacje napotkało trudności, to jednak z czasem, po wielu negocjacjach, uzyskano pozytywną decyzję ukraińskiego ministerstwa kultury, co stwarza szansę na dalsze postępy w ekshumacjach. Premier Tusk ogłosił ten moment "przełomem", jako że nareszcie pozwolono na działania na poziomie rządowym.

Pomimo entuzjazmu, jednak niektórzy eksperci, jak Michał Dancewicz z Fundacji Wolność i Niepodległość, wskazują na potrzebę ostrożności wobec potencjalnych przeszkód, które mogą się pojawić podczas ekshumacji. Mimo że uzyskano formalne zgody, wiele zależy od współpracy z stroną ukraińską oraz warunków zewnętrznych.

Plany ekshumacji mają rozpocząć się w drugiej połowie kwietnia, a Fundacja chciałaby zaprosić do współpracy ukraiński IPN oraz Pomorski Uniwersytet Medyczny, aby przeprowadzić badania szczątków. Po ekspertyzach, szczątki mają zostać pochowane w Pużnikach, na miejscu byłego cmentarza.

Interia donosi, że na 20 stycznia zaplanowano spotkanie w Ministerstwie Kultury, na którym przedstawiciele rządu, fundacji oraz IPN ustalą harmonogram prac.

W odniesieniu do możliwości przełomu, dr Rafał Leśkiewicz z IPN zwraca uwagę, że chociaż zgoda dotyczy wąskiego zakresu prac, to może być to krok w dobrym kierunku. Jednak konieczne jest zastanowienie się, jak będzie przebiegać proces ekshumacji w praktyce, ponieważ mogą pojawić się różne trudności, które utrudnią to zadanie.

Relacje polsko-ukraińskie w sprawie ekshumacji ofiar zbrodni wołyńskiej pozostają wyjątkowo skomplikowane. Wicepremier Władysław Kosiniak-Kamysz podkreślał, że współpraca powinna być formalizowana na zasadzie bilateralnej, podkreślając iż nie powinno obarczać się rodzin odpowiedzialnością za przeprowadzenie ekshumacji.

Zarówno Polska, jak i Ukraina zdają sobie sprawę z wrażliwości tego tematu, dlatego każdy krok w kierunku prawdy i upamiętnienia ofiar jest na wagę złota. Czas pokaże, jak potoczą się dalsze losy ekshumacji i jakie będą ostateczne postanowienia obu stron.