Suriye'de iç savaşın başlamasından 13 yıl sonra, hangi bölgeleri kimler yönetiyor ve bu savaşın sonucunda neler değişti?

Suriye'deki çatışmalara 2011 yılında Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'a karşı başlatılan barışçıl eylemlerle başlanmıştı. Bu eylemler zamanla iç savaşa dönüşerek ülkeyi karmaşık bir çatışma ortamına soktu. Bugüne kadar 500.000'den fazla insanın hayatını kaybetmesine neden olan bu savaşta, Rusya ve ABD gibi ülkelerin müdahalesi de önemli bir rol oynamaktadır.

Suriye, günümüzde dört ana bölgeye ayrılmış durumda. Bu bölgeler, Beşar Esad yönetimi veya çeşitli ideolojik bağı olan silahlı gruplar tarafından kontrol edilmektedir. Hangi grupların nerelere hakim olduğu ise savaşın başladığı günden bu yana birçok kez değişmiştir.

Esad yönetimi, başlangıçta muhalif gruplara kaybettiği toprakları, 2015 yılında Rusya'nın aktif müdahalesi ile geri almayı başarmış ve günümüzde ülkenin büyük bir kısmını kontrol etmektedir. Bugün, Suriye'nin kuzeyinde ve doğusunda ise önemli bir çatışma alanı mevcuttur; Türkiye sınırında kendini yetkili ilan eden gruplar ve uluslararası bilgilerin desteklediği silahlı örgütler, bu bölgede iç dinamikleri şekillendirmektedir.

Uzmanlar, Suriye'nin doğusundan Fırat Nehri'ne kadar olan bölgedeki İran etkisinin oldukça yoğun olduğunu belirtiyor. Diğer yandan, Akdeniz kıyısındaki topraklar ve ülkenin güney kesimleri ise Rusya'nın etki alanına girmekte. Lazkiye, Suriye'nin Akdeniz'deki en önemli limanının bulunduğu ve savaşın başından beri kritik bir konumda yer alan şehirlerden biri. Bu şehir, Esad yönetiminin kontrolü altında.

İdlib Kimin Kontrolünde?

Suriye'nin Türkiye sınırına yakın olan İdlib, Esad karşıtı cihatçı grupların hala kontrolü altında bulunan son kalesidir. İdlib,2015'te Esad yönetiminin kontrolünü kaybetmesinden bu yana birçok rakip muhalif grubun etkisi altına girmiştir. Bu bölgenin hakimiyeti ise şu anda Sünni İslamcı siyasi ve silahlı örgüt Heyet Tahrir el-Şam’ın (HTŞ) elindedir. HTŞ, geçmişte El Kaide ile bağlantılı olarak bilinmekteydi ve bu durum nedeniyle birçok muhalif grup ile işbirliği yapmamaktadır. Ancak 2017'de El Kaide ile bağlarını kopardıklarını açıklamışlardır.

HTŞ, bölgedeki yönetim biçimini geliştirerek sosyal medyada aktif olarak duyurular yapmakta ve kendine bir alt devlet yaratmaya çalışmaktadır. Bu bağlamda, Türkiye destekli grupların büyük bir kısmı İdlib'den çıkarılmış ve HTŞ, fiili olarak bölgedeki idari kontrolü eline geçirmiştir.

Afrin Kimin Kontrolünde?

Suriye’nin kuzeybatısında, bir zamanlar Kürt grupların kontrolü altında bulunan Afrin bölgesi, günümüzde Türkiye destekli Esad muhalifleri tarafından yönetilmektedir. 2018 yılında Türkiye, bu bölgeyi kontrol eden YPG’ye karşı Zeytin Dalı Harekatı’nı başlatarak Afrin’i ele geçirmiştir. O tarihten beri Türkiye, SMO (Suriye Milli Ordusu) çerçevesinde bölgedeki etki ve kontrolünü sürdürmektedir.

Menbic Kimin Denetiminde?

Suriye Demokratik Güçleri (SDG), ülkenin kuzeyinde önemli bir etkiye sahiptir. Kürt ve Arap kökenli milislerden oluşan bu koalisyon, Fırat Nehri'nin doğusundan Irak sınırına kadar olan bölgeyi kontrol altında tutmaktadır.

SDG, 2018 yılında Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi'ni kurarak tek taraflı olarak özerkliğini ilan etti. Suriye topraklarının dörtte biri SDG’nin denetimindedir ve bu alanlarda hem ABD hem de Rusya’nın askeri güçleri bulunmaktadır.

IŞİD Tehdidi Bitti mi?

Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) olarak da bilinen örgüt, 2014 yılında halifelik ilan etmiş ve Suriye ile Irak'ta geniş toprakları ele geçirmiştir. IŞİD'in ortaya çıkışı, Suriye'deki savaşın gidişatını da önemli ölçüde etkilemiştir. 2019'da ABD önderliğindeki koalisyon IŞİD'i Suriye'de tamamen bertaraf etmiştir. Ancak, IŞİD'in tehditleri tamamen sona ermiş midir, bu sorunun yanıtı zamanla belirsizliğini korumaktadır.

Bu karmaşık yapı içinde, Suriye'nin geleceği ve uluslararası müdahalelerin etkileri, halkın yaşam koşullarını ve bölgedeki dengeleri belirlemeye devam ediyor.