Bu olağanüstü olay, Draco takımyıldızında, Dünya'dan yaklaşık 270 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan 1ES 1927+654 adlı bir galaksinin merkezinde gerçekleşti. Bu galaksinin merkezinde, Güneş'in 1,4 milyon katı kütleye sahip süper kütleli bir kara delik yer alıyor. Kara deliğin 2018 yılında sergilediği optik, morötesi ve X-ışını patlamaları, bilim insanlarının dikkatini çekmişti. UMBC'den (Maryland Baltimore County Üniversitesi) Doçent Eileen Meyer, bu aktivitelerin gözlemler sırasında sürekli değiştiğini ve o zamandan beri birçok araştırma ekibinin kara deliği yakından takip ettiğini belirtti.

Patlama sonrası kara delik, yaklaşık bir yıl boyunca sakin bir duruma dönmüş gibi görünüyordu. Ancak 2023 Nisan ayından itibaren, NASA'nın Neil Gehrels Swift Gözlemevi ve NICER teleskobunun verileri, düşük enerjili X-ışını seviyelerinde aylar sürecek bir artış gözlemlendiğini ortaya koydu.

Plazma jetlerinin gerçek zamanlı gözlemi

UMBC ve NASA'nın Goddard Uzay Uçuş Merkezi liderliğindeki ekip, bu artışı takiben yeni radyo gözlemleri gerçekleştirdi. Yapılan analizler, güçlü ve son derece sıradışı bir radyo patlamasının devam ettiğini gösterdi. Gözlemler, NRAO'nun (Ulusal Radyo Astronomi Gözlemevi) VLBA'sı (Çok Uzun Bazlı Dizi) ve diğer tesislerle gerçekleştirildi. VLBA'nın yüksek çözünürlük yeteneği sayesinde, kara delikten çıkan plazma jetlerinin çok detaylı görüntüleri elde edildi. Bu jetlerin toplam boyutunun yaklaşık yarım ışık yılı uzunluğunda olduğu belirtiliyor.

Gökbilimciler uzun zamandır devasa kara deliklerin neden yalnızca bir kısmının güçlü plazma jetleri ürettiği konusunda kafa yoruyor ve bu gözlemler, bu konuda kritik ipuçları sağlayabilir. Meyer, "Bir kara delik jetinin fırlatılması daha önce hiç gerçek zamanlı olarak gözlemlenmemişti. Radyo patlamasından önce X-ışınlarının arttığında, jetin daha önce başladığını ve sıcak gaz tarafından gizlendiğini düşünüyoruz." dedi.

X-ışınlarındaki sır dolu dalgalanmalar

Eğer bu yörüngede dönen bir nesne söz konusuysa, artık ışık hızının yarısında hareket ediyordu. Ancak beklenmedik bir gelişme yaşandı; dalgalanma süresi sabitlendi. Bilim insanları bu sabitlenme karşısında şaşkınlık içinde olduklarını belirtiyorlar ve ekliyorlar: "Fakat fark ettik ki, nesne kara deliğe yaklaştıkça, onun güçlü yerçekimi çekimi, yoldaş nesneden madde koparmaya başlayabilirdi. Bu kütle kaybı, kütleçekim dalgalarının çıkardığı enerjiyi dengeleleyebilir ve yoldaş nesnenin içe doğru hareketini durdurabilirdi."

Peki, bu yoldaş nesne ne olabilir? Küçük bir kara delik doğrudan içine düşebilirdi ve normal bir yıldız, devasa kara deliğin yakınındaki gelgit kuvvetleriyle hızla parçalanırdı. Ancak ekip, düşük kütleli bir beyaz cücenin – Dünya büyüklüğünde bir yıldız kalıntısı – kara deliğin olay ufkuna yakın bir mesafede, bir miktar maddesini kaybederken bile sağlam kalabileceğini buldu. Bu hipotezin, gelecekte ESA ve NASA ortaklığıyla geliştirilen LISA misyonuyla (Lazer İnterferometre Uzay Anteni) test edilebileceği belirtiliyor.

Bu bulgular, evrenin en gizemli ve güçlü yapılarından biri olan kara delikler hakkında daha fazla bilgi edinmemizi sağlayacak. Bilim insanları, evrenin sırlarını çözme yolunda büyük bir adım attıklarını belirtiyorlar. Yeni keşifler ve gözlemler, bilimin sınırlarını zorlayarak bizi bilinmeyenlere daha da yaklaştırıyor.