Kuzey Amerika ve Avrupa enerji altyapısını yenilemek için milyarlarca dolar harcama yapmaya hazırlanıyor. Ancak enerji iletiminde önemli bir role sahip olan trafo terminleri ve fiyatları büyük bir artış gösterdi. Yoğun talep, hammadde tedarik sorunları, yetersiz kapasite ve teknik iş gücü eksikliği bu krizin başlıca nedenleri. Dünyada yaşanan bu trafo krizi, Türkiye için önemli fırsatlar sunabilir. Ancak, üretimde kullanılan ana girdilerin büyük ölçüde ithalata bağlı olması, risk faktörü oluşturuyor.

Kıtanın önde gelen ekonomileri; bulut teknolojileri, yapay zeka, çip üretimi ve elektrikli araç teknolojilerine yoğunlaşırken, trafo yatırımlarını göz ardı ettikleri için bu kriz ortaya çıktı. ABD Başkanı'nın Ulusal Altyapı Danışma Konseyi (NIAC) geçtiğimiz Haziran ayında, ABD enerji şebekesinin güvenilirliğini artırmak için gereken adımları sıralayan bir rapor yayımladı.

TRAFO ÜRETİMİ İKİ YILA ÇIKTI

Pandemi sürecindeki kapanmalar nedeniyle dünya genelinde birçok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkede trafo yatırımları durma noktasına geldi. İklim krizi ise sıcaklık artışlarını artırarak klima kullanımını artırmakta ve enerji altyapısının yeterliliğini sorgulatmaktadır. Rapora göre, pandeminin ardından emtia fiyatlarının hızla artması, trafo üretiminde maliyetleri çok yükseltti. 2020’den bu yana olan gelişmeler gösteriyor ki, trafo fiyatları yüzde 60-80 oranında yükseldi.

ABD’deki trafoların ortalama yaşı yaklaşık 30; bu da ülkedeki altyapının yenilenmesi gerekliliğini gösteriyor. Ülke, yenilikçi ve sürdürülebilir enerjiye yönelmek için bir an önce adımlar atmalıdır.

Hammadde Tedarikinde Zorluklar

ABD Ticaret Bakanlığı verilerine göre, büyük trafo üretiminin yüzde 80'den fazlası ithal edilmektedir. Yerli üreticilerin dampingli ithalatlarla rekabet edememesi, sektörü zora sokuyor. Yerli imalatın desteklenmesi için ABD yönetimi bazı adımlar atsa da, bu çözüm sağlamakta yetersiz kalmıştır.

Yükselen talep ve yeni projeksiyonlarla birlikte, sektör yatırım iştahını artırmakta. Üretim kapasitesinin artırılması için büyük oyuncular Siemens Energy ve Hitachi Energy gibi firmalar yatırım kararlarını açıkladı. Ancak, bu üretim artışı yeterli hammadde tedariki olmadan mümkün değil. Bakır, çelik ve diğer önemli bileşenlerin fiyatlarının son beş yılda iki katından fazla arttığı gözlemleniyor.

AVRUPA'DAKİ DURUM

Kuzey Amerika'daki krizlerin benzeri Avrupa’da da yaşanıyor. Avrupa Komisyonu'nun Kasım 2023'te yayımladığı çalışmaya göre, enerji altyapısının yenilenmesi için 2030 yılına kadar yaklaşık 584 milyar euro harcama yapılması bekleniyor. Ancak Avrupa’nın bir diğer sorunu ise kalifiye iş gücü eksikliği. Yüksek teknolojik bir ürün olan trafolar, karmaşık bir üretim süreci gerektirdiği için uzman iş gücüne ihtiyaç duyar.

TÜRKİYE'NİN YERİ VE FIRSATLAR

Türkiye'nin trafo üretiminde önemli bir oyuncu olabilmesi için mevcut krizi fırsata çevirebilir. Balıkesir Elektromekanik Sanayi Tesisleri A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı Rona Yırcalı, Türkiye'de trafo üretiminde %75-80 oranında ihracat gerçekleştirdiklerini bildirdi. Türkiye'deki üreticiler, enerji altyapısındaki yenileme yatırımlarını artırarak pazar payını genişletmeyi hedefliyor.

İstatistiklere göre, 2023 yılı itibarıyla Türkiye'deki transformatör üretim kapasitesi 122.000 MVA seviyesine ulaştı. Türkiye, transformatör pazarının %65'ini yenileme yatırımlarından ve %35'ini yeni yatırımlardan elde etmektedir.

Küresel talebin artmasıyla birlikte Türkiye için bu durum, enerji sektörü yatırımlarında büyük bir fırsat sunmaktadır. Türkiye’deki hammadde üretiminin artırılması ve ihracat ağının genişlemesi, önemli kazançlar sağlayabilir. Örneğin, güç trafosu pazarının 2023 itibarıyla 18.6 milyar dolar büyüklüğüne ulaşması, 2032 yılına kadar 35.8 milyar dolara çıkması bekleniyor.

Sonuç olarak, Türkiye'nin enerji altyapısı ve trafo üretimi konusundaki potansiyelinin üzerine daha fazla eğilmesi gerekiyor. Bu kriz, Türkiye’nin yerli üretim ve inovasyon kabiliyetini artırarak, uluslararası pazarlarda rekabetçi bir avantaj elde etmesine olanak sağlayabilir.