Od wieków ludzkość stara się zrozumieć, czym jest świadomość i jak kształtuje nasze poczucie tożsamości. Filozofowie, tacy jak Platon i Arystoteles, debatowali nad relacją duszy, umysłu i ciała. Z czasem, podczas średniowiecznych spekulacji, pytano, czy świadomość jest darem boskim albo raczej związana z ciałem. Współczesne badania nad pamięcią komórkową stawiają na nowo pytania, które od wieków nurtują myślicieli.

Wyjątkowym przykładem badań są prace firmy Alcor, zajmującej się kriokonserwacją, czyli zamrażaniem ciał zmarłych osób. Ich kontrowersyjna wizja przywracania tych ludzi do życia poprzez „przyczepienie” ich głów do nowych ciał wyrzuca na pierwszy plan kwestie pamięci i tożsamości.

Jednak co się stanie, jeśli założenie, że pamięć jest zakodowana wyłącznie w mózgu, jest błędne? Nowe odkrycia naukowe odkrywają, że nasze ciało także może odgrywać kluczową rolę w kształtowaniu naszej psychiki. W badaniach opublikowanych w „Nature Communications” zauważono, że komórki nieneuronalne w organizmie mogą rozpoznawać wzorce i tworzyć trwałe ślady doświadczeń, przyczyniwszy się do tego, że umiejętność zapamiętywania może nie ograniczać się jedynie do neuronów.

Naukowcy odkryli, że najbardziej efektywne uczenie się odbywa się poprzez tzw. uczenie w odstępach czasu, co sugeruje, że nasze ciało rzeczywiście uczestniczy w procesach pamięciowych. Psycholog Paul Thagard podkreśla, że mózg jest kluczowy, ale nie oddaje całego obrazu — nasze wspomnienia mogą być także obecne w ciele.

Interesującym przypadkiem są pacjenci po przeszczepach. Niektórzy z nich, szczególnie po przeszczepach serca, doświadczają zmian w osobowości i upodobaniach. Osoby, które wcześniej unikały ostrych przypraw, nagle zaczynają je lubić. Takie obserwacje prowadzą do hipotez o pamięci komórkowej, w której daną osobę kształtuje więcej niż tylko aktywność neuronów.

Neurobiolog Antonio Damasio zwraca uwagę, że zjawiska te rzucają nowe światło na nasze rozumienie świadomości. Istnieje również koncepcja „ucieleśnionego umysłu”, która zakłada, że umysł i ciało są ze sobą ściśle powiązane. Nasze myśli, emocje i decyzje w dużej mierze są formowane przez interakcje z ciałem, co implikuje, że zapamiętywanie nie jest wyłącznie domeną mózgu.

Przykładem mogą być doświadczenia osób, które po amputacjach nadal odczuwają ból w kończynie fantomowej. Tego typu zjawiska mogą zmuszać nas do ponownego przemyślenia teorii o cyfrowym „przeniesieniu umysłu”, które zakłada możliwość skopiowania osobowości do komputera. Jeśli pamięć jest rozproszona i zintegrowana z całym ciałem, cyfrowa reprodukcja umysłu może być niemożliwa.

Nowe badania otwierają przed nami wiele pytań o naturę tożsamości. Czy osoba po przeszczepie mózgu to wciąż ta sama osoba? Czy „ja” jest zbiorem wspomnień, emocji i doświadczeń ciała? Im więcej odkrywamy o świadomości, tym trudniej jest oddzielić umysł od ciała, co rzuca nowe światło na odwieczne filozoficzne zagadnienia dotyczące naszej egzystencji.